Nine-to-five, hay chính xác hơn là nine-to-six như ở hầu hết các công ty Py từng làm, là khung giờ cố định của “cuộc sống công sở” – một kiểu mẫu được nhiều thế hệ chia sẻ: đi làm, kiếm tiền, thăng tiến, rồi nghỉ hưu. Ở góc nhìn nào đó, 9–6 không chỉ là thời gian làm việc, mà còn đại diện cho một nhịp sống được lập trình sẵn. Chính vì vậy, những khung giờ sau 6 giờ tối – khoảng 6–9 – mới thực sự là khoảng thời gian tạo nên dấu ấn riêng biệt trong đời mỗi người.
Sau giờ làm
Py từng lướt thấy một video đặt vấn đề thế này: sau giờ làm cộng thêm thời gian di chuyển, nghỉ ngơi và ăn tối thì night-life sẽ chính thức bắt đầu từ 7 giờ. Nếu chọn 11 giờ là mốc thời gian vàng để đi ngủ, thì cuộc sống về đêm của một nhân viên văn phòng điển hình chỉ kéo dài khoảng 4 tiếng. Trong khoảng thời gian ít ỏi đó, có người chọn tiếp tục làm nốt việc còn dang dở ở công ty, học thêm kỹ năng mới, hoặc đơn giản là “revenge relaxation” – kiểu xả hơi trả thù bằng cách nướng thời gian lên mạng, xem phim, chơi game. Dù lựa chọn là gì, điều không thể phủ nhận là: chính khoảng thời gian này âm thầm viết lại kịch bản cho ngày mai.
Để lý giải cách mỗi người ra quyết định cho khung giờ buổi tối, Py tạm “mô hình hóa” thành ba yếu tố tác động chính: năng lượng, nhu cầu và ý nghĩa.
Năng lượng, gồm cả thể chất lẫn tinh thần, là thứ còn sót lại sau một ngày dài cống hiến. Có hôm bạn kết thúc ngày làm việc trong cảm giác hài lòng — mọi thứ rõ ràng, trôi chảy. Nhưng cũng có hôm, sau những chuỗi họp dồn dập mà chẳng có quyết định nào chốt được, bạn trở về nhà trong trạng thái kiệt quệ cả đầu óc lẫn cảm xúc. Khi đó, nghỉ ngơi không phải là lười biếng — mà là lựa chọn khôn ngoan. Trên thực tế, nghiên cứu cho thấy các hoạt động giải trí buổi tối nếu giúp tách rời tâm trí khỏi công việc (psychological detachment) sẽ cải thiện đáng kể chất lượng giấc ngủ và mức năng lượng cho ngày hôm sau1. Và nếu bạn vẫn thấy trong mình một niềm thôi thúc muốn tiếp tục làm việc — không vì bị ép buộc, mà vì thật sự hào hứng với điều đang dở dang — thì đó cũng là một cách sống chủ động đáng trân trọng.
Nhu cầu là yếu tố mang tính cá nhân và thay đổi theo từng giai đoạn. Người mới đi làm có thể muốn học thêm chuyên môn. Người đang nuôi con nhỏ chỉ cần 30 phút yên tĩnh không bị gọi tên. Có người thì mộng dần thoát khỏi phụ thuộc tài chính vào một nguồn thu nhập duy nhất — và với họ, 4 tiếng mỗi đêm là một “ca làm việc tự chọn”, nơi họ được toàn quyền lên lịch, thử nghiệm và xây dựng điều gì đó của riêng mình.
Cuối cùng là ý nghĩa — yếu tố tưởng chừng mơ hồ, nhưng lại có trọng lượng bền vững nhất. Nếu bạn tin rằng công việc chỉ là một phần trong bức tranh lớn của đời mình, thì bạn sẽ trân quý khoảng thời gian sau giờ làm như một khoảng lặng để sống có chủ đích. Dù là học một ngôn ngữ mới, vẽ lại những giấc mơ tuổi nhỏ, hay chỉ đơn giản là thảnh thơi nghe một bản nhạc yêu thích — nếu việc ấy khiến bạn cảm thấy “mình đang sống”, thì nó hoàn toàn xứng đáng.
Chọn làm gì sau giờ làm, vì vậy, không nên xuất phát từ áp lực hay định kiến, mà nên bắt đầu từ chính mình. Đó là một lựa chọn mang tính nhân bản — nơi bạn quay về, lắng nghe và phản hồi với nhu cầu thật sự của bản thân.
Night-life của PO
Với Py, product management là lĩnh vực không chỉ đòi hỏi logic mà còn cần sáng tạo. Những ý tưởng mới về tính năng hay cách tiếp cận để tìm hiểu và giải quyết vấn đề đôi khi không đến từ việc trầm luân trong chỉ một lĩnh vực. Lập luận này phần nhiều được truyền cảm hứng từ ý niệm “connecting the dots”2 của Steve Jobs, cùng những trải nghiệm có vẻ không liên quan lắm đến tech trong cuộc đời của ông như việc đầu tư vào Pixar hay học calligraphy. Để củng cố thêm, một nghiên cứu định lượng (2018) chỉ ra rằng: khi xác định cảm hứng cho một tác phẩm sáng tạo, có tới 67% nguồn cảm hứng đến từ các lĩnh vực khác hoàn toàn so với lĩnh vực chính của sản phẩm3.
Vì vậy, night-life của PO không nên là chuỗi hoạt động tận dụng những gì còn sót lại sau giờ làm, mà nên là khoảng thời gian để mở rộng góc nhìn, làm giàu trải nghiệm để nuôi dưỡng “dots” và “connections”. Dĩ nhiên, cũng không có công thức hay checklist nào về việc PO nên làm gì, hoặc nếu có thì theo Py cũng sẽ gồm những đầu mục cơ bản như nhiều lĩnh vực khác, chẳng hạn như nghỉ ngơi đủ, đọc thứ mình thấy hay, dành thời gian cho gia đình, bạn bè, vận động một chút, và đôi khi là chẳng làm gì cả.,…Nhưng cốt lõi của mọi hoạt động ấy không nằm ở việc bạn làm bao nhiêu, mà ở cảm giác bạn đang sống rộng hơn chính công việc của mình.
Vì đến cuối cùng, chúng ta làm việc để sống, chứ không phải sống chỉ để làm việc.
- Arnold, M., & Sonnentag, S. (2023). Time matters: The role of recovery for daily mood trajectories at work. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 96(4), 754–785. https://doi.org/10.1111/joop.12445
- Jobs, S. (2005, June). Your work is going to fill a large part of your life… [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=UF8uR6Z6KLc
- Scotney, V., Weissmeyer, S., & Gabora, L. (2018, September 18). Cross-Domain Influences on Creative Processes and Products. arXiv. https://arxiv.org/abs/1809.06521
Cám ơn bạn đã nán lại cho đến những dòng cuối cùng này.
Chúc bạn nhiều may mắn và bình an.
Anpy
Leave a Reply