Nếu kể lại những quyết định quan trọng liên quan đến “chuyên ngành” từ thời đi học đến thời điểm hiện tại, thì Py khá tự hào về những lần quay xe tương đối “gắt” của mình. Từ việc là học sinh trong đội giỏi Ngữ Văn và Tiếng Anh ở trường cấp 2, đến giải thưởng giải toán trên máy tính cầm tay ở môn Hóa, rồi từ sinh viên kinh tế đối ngoại với hơn nửa thời gian đại học chỉ học về xuất nhập khẩu, đến một người trẻ tự học và làm marketing, rồi bây giờ thì chọn gắn bó với con đường làm sản phẩm trong ngành tech. Có thể nói, đây chắc là câu chuyện điển hình của “generalist”
Specialist vs Generalist
Thế giới của những người đi làm thường chi thành hai nhóm lớn:
- Specialist: những người trau dồi một bộ kỹ năng, gom góp kiến thức quanh một lĩnh vực duy nhất; càng đào sâu, họ càng trở nên khó thay thế.
- Generalist: họ không chỉ biết một việc, mà còn biết nhiều việc khác nhau, và quan trọng hơn là biết cách kết nối chúng, do đó, generalist thường linh hoạt, dễ thích ứng.
Và vì specialist có “lợi thế tuyệt đối” – năng lực sản xuất tối ưu nhất về hiệu quả và chi phí, còn generalist mang đến “lợi thế tương đối” – khả năng thực thi với chi phí cơ hội thấp nhất1, nên trong bất kỳ đội nhóm/công ty cũng không thể thiếu vắng một trong hai nhóm trên, mục đích cuối cùng là tối ưu chi phí sản xuất.
Skill Model
Tương ứng với mỗi nhóm là những “chiến lược” khác nhau về việc phát triển kỹ năng và career path. “Skill model” ban đầu thường được McKinsey sử dụng trong mảng tuyển dụng và đào tạo nội bộ, trong đó phổ biến nhất là T-shaped. Còn đến thời điểm hiện tại thì những khái niệm này đã được sử dụng rộng rãi hơn:
- Specialist thường có I-shaped: một trục dọc thẳng, vững chắc, chuyên biệt.
- Generalist lại có thể sở hữu T-shaped, π-shaped, hay comb-shaped2,.. tuỳ số lĩnh vực chuyên môn mà họ chọn đào sâu thêm.
Đồng thời, để ghi nhận sự đóng góp của mỗi “nhóm”, ở những công ty (lớn) thường có các bậc title và bảng đánh giá năng lực theo hai hướng individual contributor và manager3.
Con đường của PO
Theo những gì Py tìm hiểu về ngành phát triển sản phẩm, con đường của một Product Owner (PO) hay Product Manager (PM) thường được xem là hành trình của một generalist. Trong team, họ hiếm khi là người giỏi nhất về code, cũng không phải là designer tinh tế nhất, càng không phải chuyên gia dữ liệu thông thạo “nói chuyện với con số”. Nhưng họ cần hiểu đủ, để kết nối những người giỏi ấy lại với nhau, gom những mảnh ghép thành một bức tranh trọn vẹn.
Cái “giỏi” của PO/PM thường nằm ở khả năng đặt câu hỏi đúng:
- User thực sự cần gì?
- Đây có phải là vấn đề quan trọng nhất để giải ngay bây giờ?
- Nếu làm, thì team sẽ cần bao nhiêu nguồn lực, và chi phí cơ hội là gì?
Trong quá trình đó, họ vừa phải biết lắng nghe, vừa phải dám chọn lựa, và đôi khi phải chấp nhận đánh đổi.
Nếu như trước đây, có nhiều người làm product chọn T-shaped để theo đuổi, tức là theo 1 lĩnh vực chuyên sâu như UX, BA, marketing… Nhưng với tốc độ phát triển của công nghệ thì có lẽ cần PO/PM phải trau dồi nhiều hơn nữa, thế nên mô hình kỹ năng dạng pi hay lược cần dần trở nên phổ biến hơn.
Như bản thân Py, những ngày đầu Py chọn BA là core skill, thế nên ngoài việc tìm hiểu về các vùng kiến thức liên quan, phần lớn thời gian Py sẽ tập trung rèn khả năng phân tích nghiệp vụ, từ việc thu thập requirements đến viết tài liệu. Đến một mức độ nhất định, Py tiếp tục đào thêm về UX để phần nào đó cải thiện độ “tiện” và “sướng” của các giải pháp, đoạn đó Py research và dùng thử rất nhiều app, đọc thêm về các hiệu ứng tâm lý, phần để bổ trợ hiểu biết về UX, phần khác để củng cố năng lực đọc hiểu người dùng – thứ mà mình nghĩ bất kỳ ai làm product cũng cần rèn liên tục. Hiển nhiên, những skill này không được lựa chọn ngẫu nhiên mà follow theo các tiêu chí cụ thể.
Chi tiết hơn, thường sau đợt annual review, Py hay search lại top các kỹ năng được các nhà tuyển dụng tìm kiếm trong ngành product management. Sẽ có nhiều danh sách khác nhau, nhưng sẽ có khoảng 5 core skills luôn nằm trong bảng xếp hạng. Từ đó, Py viết ra những thứ muốn tiếp tục học trong thời gian tới. Nghe qua thì có vẻ cảm tính, nhưng chí ít, giữa rất nhiều hướng phát triển trong nghề thì bản thân Py luôn có ít nhất một “bản lề” để so sánh.
Tuy không phải lúc nào cứ lập kế hoạch là sẽ đạt được, chẳng hạn như năm nay Py rất muốn tìm hiểu thêm về vibe coding và expect bản thân có thể deliver được outcomes gì đó từ skill này, vậy mà đến hiện tại thì những gì Py tìm hiểu chỉ mới dừng lại ở ứng dụng cơ bản, chẳng hạn như làm wireframe. Dẫu thế, ít nhất Py vẫn giữ mình luôn được “cập nhật”, sẵn sàng đón những đợt sóng thay đổi trong ngành.
Có lẽ, điều khiến Py thấy yên tâm hơn cả là: con đường product không yêu cầu ai phải “tuyệt đối giỏi” ở mọi thứ. Như cụm từ Py đã từng nhắc nhiều trên blog này, “đọc nhiều vào, quan sát nhiều vào”, vì biết nhiều luôn là một lợi thế của PO hay người làm sản phẩm nói chung.
- Segal, T. (2025, May 4). Absolute vs. comparative advantage: What’s the difference? Investopedia.
- Axelos. (n.d.). What employee type or shape are you? AXELOS Resource Hub.
- Indeed Editorial Team. (2025, June 8). Individual contributor vs. manager: Key differences. Indeed Canada.
Cám ơn bạn đã nán lại cho đến những dòng cuối cùng này.
Chúc bạn nhiều may mắn và bình an.
Anpy
Leave a Reply