Lại là một lần khác Py lang thang trên Tiktok và lướt phải video với câu hỏi thú vị: Pretty Privilege có tồn tại hay không? Lúc đó Py nghĩ từ vựng tiếng việt thật phong phú, cùng một vấn đề nhưng qua nhiều giai đoạn khác nhau sẽ được diễn đạt lại theo ngôn từ hợp thời hơn. Chẳng hạn như thời Py cấp 2, cấp 3, Pretty Privilege vốn dĩ đã hiện hữu trong các đề văn nghị luận xã hội: tốt gỗ hơn tốt nước sơn. Và rõ ràng, câu tục ngữ kia cũng đã khẳng định: giữa gỗ và nước sơn, dĩ nhiên ưu tiên gỗ; nhưng điều kiện tiên quyết là cần có cả gỗ và nước sơn.
Khái niệm cũ
“Pretty Privilege” không phải là một khái niệm khoa học chính thống, nhưng nó phản ánh một hiện tượng tâm lý đã được nghiên cứu từ lâu: ngoại hình tác động mạnh mẽ đến cách chúng ta được nhìn nhận trong xã hội. Cốt lõi của nó nằm ở Halo Effect1—một hiệu ứng tâm lý mà Edward Thorndike đã đề cập từ năm 1920.
Thorndike nhận ra rằng khi một người sở hữu một đặc điểm nổi bật, như ngoại hình ưa nhìn, họ thường được đánh giá tích cực hơn ở nhiều khía cạnh khác, từ trí tuệ, đạo đức cho đến năng lực làm việc. Điều này không chỉ dừng lại ở ấn tượng ban đầu mà còn ảnh hưởng đến cơ hội nghề nghiệp, sự đối xử trong các mối quan hệ và thậm chí là mức độ thành công trong cuộc sống.
Dù không phải lúc nào cũng công bằng, nhưng xã hội vẫn vô thức trao nhiều đặc quyền hơn cho những người có ngoại hình thu hút—một sự thiên vị mà khoa học tâm lý đã nhiều lần chứng minh.
Từ đó, nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng những người có ngoại hình hấp dẫn thường nhận được sự ưu ái trong xã hội, từ công việc đến các mối quan hệ cá nhân.
Hình thức mới
Mặc dù không thể phủ nhận tác động tích cực không thể chối cãi của ngoại hình, nhưng hiện tại, định nghĩa “đẹp” cũng không còn gói gọn ở những gì mắt nhìn thấy. Đại dịch Covid đã phần nào chứng minh hiệu quả của WFH (làm việc tại nhà – làm việc từ xa), nên đến thời điểm hiện tại nhiều công ty vẫn ưa chuộng hình thức làm việc này. Thế là, nhiều người lần đầu “gặp nhau” không phải bằng ánh mắt, mà qua giọng nói. Theo một cách nào đó, giọng nói chính là chữ ký cảm xúc. Có những người chỉ cần nghe tiếng của họ thôi đã đủ để cảm thấy an toàn, cũng có những giọng nói xa lạ nhưng lại vô thức thu hút ta ngay từ khoảnh khắc đầu tiên. Và trong thời đại công nghệ, khi không phải lúc nào cũng có thể “nhìn” thì Vocal Image2 hoàn toàn có thể được xem như một thể “pretty” mới. Giọng nói không chỉ là công cụ giao tiếp, mà còn là cách ta bộc lộ bản thân, là sắc thái của cảm xúc, là dấu ấn cá nhân không ai có thể sao chép.
Hình thức các sản phẩm do chính mình làm ra cũng phần nào tạo nên nét đẹp riêng của mỗi người. Ví dụ gần gũi nhất là CV, đây có thể được xem là phiên bản đầu tiên của ứng viên mà nhà tuyển dụng sẽ tiếp xúc, vì thông qua CV cũng phần nào đánh giá được trình độ chuyên môn hoặc thậm chí một phần tính cách của ứng viên. Dĩ nhiên, một bản CV cung cấp đầy đủ thông tin (phần gỗ) và trình bày mạch lạc hoặc thậm chí phần nào phải thể hiện được sự sáng tạo theo yêu cầu của ngành nghề (phần sơn) chắc chắn sẽ được ưu ái hơn. Chỉnh chu cũng là bài học vỡ lòng Py được nhận từ những người anh đi trước: chỉnh chu chưa bao giờ là việc thừa thãi, từ ngoại hình đến tác phong làm việc.
Trong ngữ cảnh nào đó, “thần thái” cũng có thể được xem như một loại “pretty”. Thậm chí, năm 2023, rizz – tiếng lóng của charisma – còn được nhà xuất bản từ điển Oxford chọn là Từ của năm. Nếu ba phần thần thái đến từ dáng, da, thanh đến sắc là những nét “đẹp” bên ngoài thì bảy phần còn lại xuất phát từ nội tại của mỗi người3. Đồng nghĩa, thần thái là nét đẹp được mài giũa theo hành trình trải nghiệm cuộc sống. Không phải ngẫu nhiên mà gần đây các khái niệm như alpha men, gamma women xuất hiện nhiều hơn, việc này cũng cho thấy mối quan tâm của các thế hệ trẻ đang dần có sự chuyển dịch từ giá trị bên ngoài về bên trong, hứa hẹn một tương lai với đa dạng vẻ riêng và nét nào cũng xứng đáng được trân quý.
[1] Simply Psychology. (n.d.). Halo Effect. Retrieved March 23, 2025, from link
[2] @Askvinh. (2023, Aug 11). How the Halo Effect Works [Video] form link
[3] Báo Thanh Niên. (2023, May 16). Thần thái quan trọng như thế nào? form link
Py gửi vài dòng suy nghĩ vu vơ giữa những ngày có nhiều sự kiện. Thật ra, Py không mong “pretty” trở thành một chủ đề phải nghĩ, vì khiến bản thân mình ngày càng xinh đẹp nên là chuyện mang đến niềm vui mỗi ngày. Đồng thời, tương tự như những bài viết khác, Py cũng để ngỏ nhiều luận điểm (vẫn chưa) giải quyết triệt để, ví dụ như đoạn viết về thần thái (chẳng hạn, thần thái là bẩm sinh hay kỹ năng), hy vọng sẽ nhận được thêm phản hồi để cùng mổ xẻ thêm về chủ đề này.
Cám ơn bạn đã nán lại cho đến những dòng cuối cùng này.
Chúc bạn nhiều may mắn và bình an.
Anpy
Leave a Reply